Broeikasgassen (Stikstof en CO₂) zijn de grote boosdoeners. Het is noodzaak de uitstoot van verkeer, industrie en landbouw drastisch te verminderen en het gebruik van fossiele brandstoffen terug te dringen (de energietransitie). Belangrijk punt is de duurzame opslag van CO₂. We moeten stoppen met massale ontbossing en het wereld bosarsenaal moet flink uitbreiden.

Met dit als uitgangspunt zijn bomen een centraal onderdeel geworden voor het oplossen van de klimaatproblemen. Bomen zijn een fundamenteel onderdeel van onze leefomgeving, iets wat we lang als vanzelfsprekend hebben beschouwd. Die houding is nu aan het kantelen en daarmee zijn bos en bomen meer en meer onderwerp van gesprek. Heel Nederland praat mee en iedereen heeft een mening.

Bos en bomen bieden oplossingen voor allerlei vraagstukken, zoals het verbeteren van de leefomgeving, recreatie, CO₂ vastlegging, warmtereductie, waterzuivering en opslag, biodiversiteit, bio-based economie en houtproductie.

We zijn het eens dat er meer bos en bomen moeten komen. Er liggen soms scherpe tegenstellingen tussen de verschillende gebruikers-, beleids- en belangengroepen over hoe de extra hectares aanplant te realiseren. Er zijn meningsverschillen over bosbeheer, over bos- en biodiversiteit, de plaats van de boom in het landschap, de woon en recreatieomgeving. Vooralsnog veel meningen maar onvoldoende bomen om iedereen z’n zin te kunnen geven.

De tegenstellingen zijn niet minder in discussies rond het gebruik van materiaal dat de boom voortbrengt: hout! De gemiddelde Nederlander gebruikt 1 m3 hout per jaar. Een groot deel van onze houtbehoefte wordt geïmporteerd, maar gebeurt dit duurzaam? En hoe gaan we om met biomassa?

Meer bouwen in hout in plaats van beton reduceert wereldwijd de CO₂ uitstoot aanzienlijk. Maar met houtoogst nemen we CO₂ opslag weg, hoe vullen we dit dan weer aan?

Met meer bomen bieden we onszelf een betere bescherming, het levert een betere leefomgeving op en moet naar de toekomst toe voldoende CO₂ opslag gaan borgen.

Met beleid doelstellingen realiseren

De grote vraag: hoe krijgen we meer en gezonde bomen in een al overvol Nederland?

Primair ligt de beantwoording van deze vraag bij Rijk en provincies. Samen formuleerden ze dit jaar hun ambitie vastgelegd in de Bossenstrategie voor de periode tot meetjaar 2030. De hoofdambitie is duidelijk: we willen bos met al zijn functies goed doorgeven aan toekomstige generaties. De vertaling van deze ambitie naar beleid is samengevat in de volgende kernpunten:

Kiezen voor een integrale aanpak

Rekening houdend met de verschillende functies van bos en de gebruikers-, beleids- en belangengroepen. Het verbinden van klimaat-, natuur- en bosbeleid.

Lange termijn

We willen het bosarsenaal uitbreiden en de kwaliteit van het bos verbeteren. Groeien naar meer bomen buiten het bos en naar duurzamer gebruik van bos en bomen.

Meer bos

Concreet: een netto toename van 10% (37.000 ha) meer bos in 10 jaar tijd. Dit betekent dat bos gekapt in het kader van Natura-2000 beheer met terugwerkende kracht gecompenseerd gaat worden en daarnaast 15.000 ha extra aangeplant moet worden. Voorts zoekt het Rijk mogelijkheden om 22.000 ha extra bos te realiseren buiten de Natuurnetwerk gebieden in Nederland. Denk aan dichtbevolkte gebieden, overgangszones tussen steden, dorpen en landbouwgebieden. Hier ligt verreweg de grootste uitdaging.

Vitaal bos

Het bos moet gezond worden door omgevingsfactoren te verbeteren. Met een kwaliteitsimpuls wordt het bos toekomstbestendig. Stikstofdepositie moet verminderen, verdroging moet worden aangepakt en de bossen moeten divers (meer soorten) en compleet (meer leeftijdsstadia) worden.

Bomen buiten het bos

De groenblauwe adering moet fors toenemen (bomen langs wegen, sloten, houtwallen, bomenrijen).

Agroforestry, houtoogst en voedselbossen bieden opties. Meer bomen in en rond steden en dorpen.

Duurzaam gebruik van bomen en bos

Met de toename van het totale bosarsenaal komt er meer ruimte voor recreatie. Met het toenemen van bijgroei kan meer hout geoogst worden voor duurzaam gebruik (houtbouw) en moet kort-cyclisch gebruik (als biomassa) worden afgebouwd.

Niet praten maar doen

Een veel grotere uitdaging ligt in het realiseren van de ambitie om meer bomen aan te planten buiten het bos. De Bosstrategie benoemt de vele mogelijkheden maar tot een concrete invulling komt het niet echt. Hier blijven plannen steken op bestaande overlegstructuren en het instellen van (nog meer) projectteams. We blijven hangen in het theoretische terwijl het hoog tijd is nu te handelen. Wij vragen ons af of dit snel genoeg gaat om de doelstellingen van het Klimaatakkoord te halen.

Mede hierdoor is er dus ook onduidelijkheid over de voor het realiseren van plannen benodigde financiering. Wat vaststaat is dat de Overheid, Europa maar ook private partijen fondsen kunnen vrijmaken zodat de wortels de grond in kunnen.

Ambitieuze verklaring uitspreken is een belangrijke eerste stap maar het is niet genoeg. De volgende is concrete plannen maken die uitwerking geven aan het realiseren van de doelstelling. In dit project kiezen we ervoor de plannen te gaan bedenken om vervolgens de vraag te stellen: wat is er nodig om zover te komen dat we bomen kunnen gaan planten..?